Tradycje świąteczne w poszczególnych regionach Polski

Nareszcie nadszedł, tak przez wszystkich oczekiwany, czas świąt. Choinka pachnąca lasem pięknie ubrana, prezenty kuszą do poznania zawartości a w kuchni słychać gwar przygotowań do kolacji. Świąteczna atmosfera wyczuwalna jest już w progu domostwa... Chociaż nie w każdej Polskiej rodzinie panują te same tradycje, bowiem każdy region w Polsce miał i ma charakterystyczne dla siebie świąteczne zwyczaje.

Małopolska i Podkarpacie

Tutaj (w szczególności na wsiach) wciąż kultywowany jest zwyczaj odwiedzania domów przez grupy kolędników. Mówi się, że kolędnicy to akwizytorzy szczęścia. Przynoszą gospodarzom dobrą nowinę. Są oni ubrani na wzór wysłanników z innej krainy, przez co nawet mieszkańcy tej samej wsi są trudni do rozpoznania. Na południu Polski wciąż praktykuje się chodzenie z turoniem - na Podhalu nazywanym capem, na Orawie kozą. Ponadto nadal popularne są widowiska zwane Herodami, czyli przedstawienia oparte na ewangelicznej scenie opisującej rzeź niewiniątek i śmierć króla Heroda.

Tradycyjne potrawy to żurek (Małopolska) lub barszcz z grzybami (Podkarpacie). Na południu często podaje się opłatek posmarowany miodem. Ten obyczaj jest również znany na Śląsku – tzw. radośnik tradycyjnie był zarezerwowany dla najmłodszych. Na Podkarpaciu spotyka się niekiedy zwyczaj nakrywania do stołu dla dusz zmarłych przodków.

Wielkopolska

W tym regionie także przetrwała część świątecznych tradycji. Mianowicie, 24 grudnia wielkopolski Gwiazdor przynosi dzieciom prezenty. Dotyczy to tylko tych grzecznych - pozostałe dostają rózgi i zgniłe pyry. W samym Poznaniu krąży legenda o Mikołaju, który zanim zostawi gwiazdkowe paczki, sprawdza stan czystości butów domowników. 

Co ciekawe zwyczaj wkładania sianka pod wigilijny obrus zaniknął w Wielkopolsce, nie jest praktykowany lub praktykują go nieliczni. Wśród świątecznych smakołyków w Wielkopolsce na pewno natkniemy się na makiełki, czyli makaron podawany z masą makową.

Podhale

Dawniej na Podhalu tradycje religijne przeplatały się z tymi pogańskimi. Niektóre zwyczaje i magiczne gesty górale zachowali do dziś. Wigilijny stół opasano łańcuchami, aby inwentarz trzymał się zagrody i nikt nie opuścił rodziny. Pod stół kładziono siekierę, co miało za zadanie zwiastować pokój w rodzinie. Ponadto każdy z domowników trzymał bosą stopę na lemieszu od pługa (pod stołem), by być zdrowym "jak to wykute żelazo". Mocno trzymana łyżka w ręku chroniła od śmierci w przyszłym roku. Poza tym łyżek musiało być tyle ile domowników, nie więcej i nie mniej. Więcej oznaczało narodziny w przyszłym roku, natomiast mniej - czyjąś śmierć. 

Oprócz tego czas wigilii postrzegano jako powrót do wsi dusz zmarłych, dlatego też w czasie wigilii nie można było prząść, czesać się oraz używać spiczastych przedmiotów. Miało to na celu chronić dusze, nie zranić jej.

Popularne są bukty – czyli kopytka czy moskole – podpłomyki z gotowanych ziemniaków

Górny Śląsk

Prezenty przynosi nie aniołek a Dzieciątko, a jedną z głównych potraw są makówki. Tradycja ta przyszła na Śląsk z Czech. Co ciekawe tradycja ta na Śląsku przetrwała, natomiast na Czechach zaginęła. Nadal jedną z najważniejszych potraw w regionie jest konopiotka czyli wywar z tłuczonych konopi czy zupa migdałowa. Popularne makówki robione kiedyś na wodzie w ogromnych ilościach (jedzono je nawet do Trzech Króli), obecnie robi się na mleku i je przez dwa, trzy dni.

Według tradycji każda panna powinna w Wigilię o północy wyjść na zewnątrz i nasłuchiwać, z której strony szczeka pies - z tej właśnie strony przybędzie jej narzeczony.

Kujawy i Pomorze

Kiedyś snopek zboża w kącie izby, słoma na podłodze i pieczenie ciastek w kształcie konia, krowy czy kury. Dużą uwagę przywiązywało się do dekoracji - każda z nich miała swoje znaczenie. Obecnie jest to wyczekiwanie pierwszej gwiazdki. Jako jedną z potraw serwuje się tu zupę rybną. Do uszek wkłada się pieniążek. Dzieciom ustawia się osobny stolik, tzw. ryczkę. Jest też zwyczaj, który w szczególności przypadł do gustu paniom. Gospodyni nie może wstawać od stołu a co za tym idzie o pełne talerze dba pan domu.

Łemkowszczyzna

Kto z nas nie słyszał o kutii? Jest to tradycyjna potrawa Łemków będąca mieszaniną gotowanej pszenicy z makiem, miodem i owocami. Innymi tradycyjnymi potrawami są żurek łemkowski przyrządzany z kwasu owsianego, keselycia czy bobalki. Każdy gospodarz spożywał kolację tylko z domownikami (wyjątkiem byli samotni i bezdomni). Dopiero później mogli udać się do innych domostw.

Podlasie

Do świątecznego stołu powinno zasiadać się według wieku. Także kolejność spożywania potraw jest przestrzegana - często poczynając od kutii. Gospodarz natomiast serwuje kisiel z owsianej mąki. Do picia, podobnie jak w wielu innych regionach, podawany jest kompot z suszu. Pod obrus wkładane są karteczki z dowcipnymi życzeniami a po skończonej wieczerzy nie sprząta się stołu, aby dusze zmarłych mogły pożywić się resztkami jedzenia. 

"Co kraj to obyczaj" - tak jest i z tradycjami w regionach Polski. Jednak to co nas łączy to bajeczne dekoracje, przystrojona choinka, łamanie się opłatkiem czy śpiewanie kolęd. W odczuciu chyba każdego z nas jest to nieodłączna część świąt.

A jakie Ty praktykujesz zwyczaje, których nie wymieniłam? :)